Now এই সময়
Quiet streets, clean air
গাড়ী বিহীন খালি রাস্তা
ধুলোবালি নেই। পরিচ্ছন্নতা।
the world stopping to breathe.
থমকে গেছে এই পৃথিবী
দম নিচ্ছে বুক ভরে
People seemed friendlier
মানুষ যেন জেগে উঠেছে
জেগে উঠেছে মনুষ্যত্ব
clapping Thursdays to heed.
করতালিময় বৃহস্পতি
Joe Wicks workouts
জো উইকের কর্মসূচি
having London to myself.
লন্ডন, তুমি এখন আমার ।
Time to reflect
ভাবার সময়
দেবার সময়
unfamiliar rituals
নতুন কিছু শেখার সময়
waving not kissing.
হাত মেলানো নয়, ইসারা শুধু
Mother in a fortress
দূর থেকে মাকে দেখা। তবু
the importance of touch
missing…
স্পর্শের আকুতি ভোলা যায়?
Losing my job.
চাকরি হারানো
Isolation.
একাকিত্ব ।
Overcrowded houses
no space to breathe.
বাড়িতে সবাই, ঠাসাঠাসি
ছেলে, বুড়ো, মেয়ে চাপাচাপি
Loss of liberty
গৃহবন্দী সকলেই ।
All we see is the best
and worst of humanity.
এবার উন্মোচিত হবে স্বার্থের খেলা
কোনায় লুকিয়ে থাকা লোভের খেলা
Seeing the tide coming,
not being able to do anything.
বন্যায় সব ভেসে যাবে তবু
রাজনীতির চাল খেলেই চলা।
Slowing down. Being quiet.
কিন্তু একবার যদি থামি
একবার যদি ভাবি,
Seeing children grow up in slow motion.
আমার আত্মজনেরা আমায় ঘিরে
প্রতিদিন দেয়া সার আর পানিতে
সতেজ। লকলকে।
Getting a second chance.
এই শেষ সুযোগ
Getting a second chance to spend time
এই শেষ সময়
Getting a second chance to spend
this time with you.
এই শেষ সুযোগ সময়ের সুযোগ্য ব্যবহার
Seeing it start. Seeing a potential end.
শুরু দেখেছি। এবার, শেষ দেখবার।
I haven't had it bad at all.
বোধোদয় আর কবে হবে?
Recording
Artistic statement
We Londoners, we come in all different sizes, shapes, shades and languages. Yet our experiences are the same. A year ago life in this city meant grabbing coffee in the morning, rushing to catch the tube, buying fans in the summer and getting ready for BBQs. And now it means missing older parents, balancing home schooling and working from home, and on desperate evenings ordering takeaway curry! With the form of my poem, I wanted to mirror this shared humanity between all cultures. This technique in English poetry is called ‘coupling’. The ‘first lines’ are ‘found’, the following lines are ‘responses’ to the ‘found lines’. In this case all the ‘found lines’ are from the postcard contributions from volunteers and visitors to the Crick vaccination centre.
The first time I read through the wealth of donated quotes and responses I was floored. Everyone felt everything, collectively! Inspired by this realisation my Bengali poem is ‘coupling’ with the donated English lines. The lines vary from direct translation to subtle responses in Bengali. So in essence we are all reading the same poem in different ways, feeling the same emotions that reflect our one singular (pandemic) experience.
আমরা লন্ডনবাসীরা বিভিন্ন আকৃতি, প্রকৃতি, রঙ ও ভাষা-ভাষীর হয়ে থাকি। কিন্তু তবুও অভিজ্ঞতায় আমরা এক। এক বছর আগে এই শহরে জীবনযাপনের মানে ছিল সকালে উঠে কফি হাতে করে দৌড় দেয়া, ছুটে গিয়ে টিউব ধরা, গরমে ফ্যান কেনা এবং বার্বেকিউয়ের জন্য তৈরি হওয়া। এখন জীবনযাপন মানে বয়স্ক বাবা-মাকে দেখতে না পারা, বাড়ি থেকে ছেলেমেয়েদের হোম স্কুলিং করানো এবং অফিসের কাজ করা, আর মাঝে মধ্যে বাধ্য হয়ে সন্ধ্যায় টেকঅ্যাওয়ে কারি অর্ডার করে খাওয়া। আমার কবিতার আঙ্গিক আয়নার মত, মানব সংস্কৃতির ও মনুষত্বের এই সমীল প্রতিবিম্ব তুলে ধরেছে। ইংরেজি কবিতায় এই প্রকার কৌশলকে বলা হয় ‘কাপলিং’। ‘প্রথম লাইনগুলি’ হল ‘পাওয়া’, পরবর্তী লাইনগুলি হল ‘পাওয়া লাইনগুলির’ জন্য ‘উত্তর’। এই ক্ষেত্রে সবগুলি ‘পাওয়া লাইন’ আমরা পেয়েছি স্বেচ্ছাসেবী ও ক্রিক টিকাকরণ কেন্দ্রে পরিদর্শকদের পোস্টকার্ডের অবদান থেকে।
প্রথমবার পড়বার সময়, ‘পাওয়া উক্তি’ ও ‘উত্তরগুলি’ পড়ে আমি স্তম্ভিত হয়ে গিয়েছিলাম। কারণ, সকলের অনুভূতিই এক! এই উপলব্ধি থেকে অনুপ্রানিত হয়ে আমার বাংলা কবিতার লাইন ‘কাপলিং’ করেছে ইংরাজী ‘পাওয়া’ লাইনগুলোর সাথে। লাইনগুলি বাংলায় সরাসরি অনুবাদের সাথে ছোট ছোট উত্তরও আছে। তাই মোটামুটি বলা যায় আমরা একই কবিতা পড়ছি বিভিন্ন ভাবে, একই আবেগ অনুভব করছি যা আমাদের একক অভিজ্ঞতায় (অতিমারী) প্রতিবিম্বিত হতে দেখেছি।
Annaga reer London waxaan u kala baxnaa dhammaan qiyaasaha, qaababka, midabyada iyo luqadaha kaladuwan. Haddana waayaheenu waa isku mid. Sanad ka hor nolosha magaaladani waxay ka koobnayd bun ama kaafee subaxdii la soo qabsado, u cararidda tareenka hoosta mara, soo iibsiga marawaxadaha xagaaga iyo isku diyaarinta cuntooyinka dibadda lagu karsado ee BBQ. Iminkana waxay ka kooban tahay tabidda ama u xiisidda waalidka waayeelka ah, isku dheellitirka casharka guriga lagu barto iyo ku shaqaynta guriga, iyo habeenada rajo dhigan dalbashada suugada hindida ee duubka ah! Qaabka gabaygayga, waxaan rabay in aan ku muujiyo aadaminimadan ay dhaqannada oo dhani wadaagaan. Farsamadan loo qoro gabayga af Ingiriisiga ah waxaa lagu magacaabaa ‘lammaanayn’. Horta ‘safafka ugu horreeya’ ayaa la ‘soo helaa’, safafka ka dambeeya waxay ‘jawaabo’ u yihiin ‘safafka la soo helay". Markan dhammaan ‘safafka la soo helay’ waxaa laga soo qaatay fikradihii ay kaarasha boostada ku bixiyeen mutaddawiciinta iyo booqdeyaasha xarunta tallaalka Crick.
Markii ugu horraysay ee aan akhriyey hadalladii iyo jawaabihii lagu soo deeqay ee qaniga ahaa dhulka ayay ii ridday. Dadkoo dhan ayaa waxwalba dareemay, si wadajir ah! Isagoo fahanku ii fikrad geliyey gabaygayga af Bengali ku qoran waxuu ‘lammaanaynayaa’ safafka qoraallada af Ingiriisi ku qoran ee lagu soo deeqay. Safafka qoraalladu waxay u kala gudbaan turjumaad toos ah ilaa jawaabo dahsoon oo ku dhigan af Bengali. Markaa asal ahaan waxaan dhammaanteen siyaabo kaladuwan u akhrinaynaa gabay keliya, annagoo dareemayna shucuur isku mid ah oo ka turjumaya waayaha ama dhacdada keliya ee gooni ah ee aan ku soo marnay (cudurka safmarka).
About Eeshita Azad
Eeshita Azad is a poet, a creative producer and an arts facilitator with a career spanning 15 years in New York, London and Dhaka. She is the Executive Director of British Bangladeshi Poetry Collective (BBPC) and has directed their production for last year’s Tower Hamlet Council’s Season of Bangla Drama Festival. She won best performer prize at the International Women's Day Poetry jam, RichMix, London 2007. She collaborated with cartoonist Syed Rashad Imam Tanmoy of Cartoon movement fame and performed her visual-poetry at Hay Dhaka in 2013 and she published Elegiac Songs with Journeyman Books in 2018.
Eeshita on Twitter